काठमाडौं । भरतपुर महानगरपालिका–२५ दिव्यनगरमा भएको दुई नाबालकको नृशंस हत्या केवल एक पारिवारिक घटना होइन, यो अहिलेको समाजले मनोवैज्ञानिक संकटलाई कति हदसम्म नजरअन्दाज गरेको सशक्त प्रमाण हो। पूर्व सैनिक लीलाराज गिरीले आफ्नै ७ वर्षीया छोरी प्रभा गिरी र ५ वर्षीय भतिजा साजन गिरीलाई खुर्पा प्रहार गरी हत्या गरेपछि, उनी आफैंलाई पनि प्रहार गरेका छन्।
प्रहरीका अनुसार, गिरीको मानसिक अवस्था सामान्य थिएन। तर प्रश्न उठ्छ—यति गम्भीर मानसिक समस्यामा रहेको व्यक्तिलाई समाज, परिवार वा राज्यका कुनै निकायले किन चासो देखाएन ? यो घटना नेपालमा मानसिक स्वास्थ्यप्रति राज्य र समाजको गैरजिम्मेवारीपनको अर्को उदाहरण हो। पूर्व सैनिकजस्तो पेशागत जोखिममा काम गर्ने व्यक्ति, जसले तनाव, ट्रमा र हिंसाको नजिकबाट अनुभव गरेका हुन्छन्, तिनको नियमित मानसिक परीक्षण किन हुँदैन ? पछिल्लो समय बढ्दो घरेलु हिंसा, बालबालिकामाथि आक्रमण, आत्महत्याको ग्राफले देखाउँछ—हामी सामाजिक रूपमा अस्वस्थ बन्दै गएका छौं।
मानिस किन मनोवैज्ञानिक रूपमा असुरक्षित बन्दैछन् ?
थिचिएको मानसिक बोझ – आर्थिक दबाब, सामाजिक एक्लोपन, पारिवारिक कलह, र भावनात्मक अभिव्यक्तिको अभाव। मनोपरामर्शको अभाव – नेपालमा अझै मानसिक स्वास्थ्यलाई ‘पागलपन’सँग जोडिन्छ। न लाज हटेको छ, न सेवा पुग्न थालेको। हिंसात्मक प्रवृत्तिको वृद्धि – टेलिभिजन, सामाजिक सञ्जाल र यथार्थबीचको दूरीले आम मानिसलाई हिंसालाई सामान्यजस्तै बनाइदिएको छ।
हामीले किन ध्यान दिनैपर्छ ?
पीडितहरू नाबालक थिए – कुनै गल्ती नगरेका, असहाय। दोषी मानसिक रूपमा अशक्त थिए – तर उपचारमा थिएनन्। यस्तो घटना कुनै दिन तपाईंको छिमेकी, आफन्त, वा घरमै पनि हुन सक्छ – जबसम्म समाज सन्तुलनमा फर्किँदैन। मानसिक स्वास्थ्यलाई राष्ट्रिय प्राथमिकता बनाउनुपर्छ। पूर्व सैनिक र जोखिममा रहेका समूहका लागि नियमित परामर्श व्यवस्था। विद्यालयदेखि समुदाय तहसम्म मनोस्वास्थ्य शिक्षा। मिडियाको भूमिकाः संवेदनशील रिपोर्टिङ र मानसिक स्वास्थ्यबारे सचेतना।
चितवनको यो दुःखद हत्याकाण्डले हामीलाई ऐनामा हेर्ने मौका दिएको छ—हामी कति संवेदनशील छौं, वा होइनौं। अब पनि मौन बस्यौं भने भोलिका साजन र प्रभाहरू सुरक्षित रहन सक्ने ग्यारेन्टी छैन।
